مرکز مطالعات لیبرالیسم- یوحنا نجدی و سعید قاسمی‌نژاد: نیمه اول از آخرین ماه پاییز امسال با استمرار رکود و افزایش چشم‌گیر بهای ارز و طلا در اقتصاد ایران سپری شد. از سوی دیگر، ماجرای حسابرسی مالی شورای شهر تهران از شهرداری این شهر و افشای تخلف‌های گسترده در شرکت‌های زیرمجموعه شهرداری به چالشی جدی در مجموعه‌ی مدیریت شهر تهران تبدیل شده است. تاکید حسن روحانی بر ضرورت استفاده از “بسیج” و “کمیته امداد” در حل مشکل بیکاری، تلاش ایران برای افزایش تولید نفت و همچنین آزادشدن بهای بلیط هواپیما از دیگر خبرهای مهم نیمه اول آذرماه محسوب می‌شوند.
اختلاف بر سر افزایش سهم ایران در سبد نفتی اوپک
مقام‌های وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران به شدت در پی افزایش سهم ایران از میزان تولید نفت در سازمان اوپک هستند.
بیژن زنگنه، “وزیر نفت” جمهوری اسلامی روز ۱۲ آذرماه در در واکنش به درخواست وزیر نفت نیجریه و رییس کنفرانس امسال اوپک مبنی بر تعویق افزایش تولید ایران، به طور جدی خواستار بازگشت نظام سهمیه‌بندی به این سازمان و همچنین کاهش تولید نفت دیگر کشورها شد.
آقای زنگنه سخنان همتای نیجریه‌ای خود را “خارج از صلاحیت و جایگاه” وی توصیف کرد و افزود “مسوولیت آشفتگی” کنونی در بازار نفت بر عهده کشورهایی است که «خارج از مصوبه‌های اوپک» در افزایش تولید نفت نقش داشته‌اند.
امانوئل ایبه کاچیکوو، وزیر نفت نیجریه که ریاست کنفرانس امسال اوپک را عهده‌دار است، اعلام کرده بود که کشور متبوعش از سازمان اوپک خواهد خواست «تا ایران را از برنامه خود برای افزایش تولید نفت خام پس از لغو تحریم‌ها بازدارد».
این در حالی است که به گزارش خبرگزاری “ایرنا”، زنگنه یک روز پیش‌تر نیز تاکید کرده بود تصمیم جمهوری اسلامی مبنی بر افزایش تولید نفت، «به مجوز هیچ‌کس نیاز ندارد».
وی با اشاره به نامه‌هایی که در همین خصوص از سوی ایران به سازمان اوپک فرستاده شده، خاطرنشان کرد که هدف از ارسال این نامه‌ها تنها «اطلاع و پای‌بندی اعضای اوپک به سقف تولید» و «منظور کردن نفت ایران در برنامه‌های تولید» این سازمان بوده است.
جمهوری اسلامی در ماه‌های گذشته با ارسال نامه‌های متعدد به سازمان اوپک، کاهش تولید نفت دیگر کشورهای عضو این سازمان را خواستار شده است.
در خبری دیگر در خصوص صنعت نفت ایران، خبرگزاری “رویترز” روز ۹ آذرماه با انتشار گزارشی اعلام کرد که میزان صادرات نفت این کشور به چهار مشتری اصلی خود در آسیا در ماه اکتبر ۲۰۱۵ به کمترین میزان خود در طی دو سال اخیر رسیده است.
بر اساس این گزارش، کشورهای چین، هند، ژاپن و کره جنوبی در ماه اکتبر روزانه ۸۰۳ هزار و ۶۷۴ بشکه نفت از ایران خریداری کرده‌اند که این رقم، نسبت به ماه مشابه در سال میلادی گذشته، ۸/۵ درصد کاهش یافته است.
به نوشته “رویترز”، این کشورها از ژانویه تا اکتبر امسال روزانه اندکی بیش از ۱ میلیون و ۴۳ هزار بشکه نفت از ایران خریداری کرده اند که این رقم نیز نسبت به سال گذشته ۶/۵ درصد کاهش پیدا کرده است.
گفتنی است مقام‌های جمهوری اسلامی درحالی به فکر راه چاره‌ای درباره استمرار کاهش قیمت نفت و درآمد اندک این کشور از فروش نفت هستند که بر اساس گمانه‌زنی برخی کارشناسان و موسسات، از جمله موسسه تحقیقاتی “گلمن‌ساچ”، با تصمیم اخیر اوپک مبنی بر عدم کاهش تولید نفت، احتمالا بهای طلای سیاه به بشکه‌ای ۲۰ دلار نیز سقوط خواهد کرد.
جمهوری اسلامی تا پیش از اعمال تحریم‌های شدید بین‌المللی علیه برنامه‌ی هسته‌ای مشکوک خود در سال ۲۰۱۱، روزانه ۲/۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد اما این میزان، پس از اعمال تحریم‌های بانکی و نفتی اتحادیه اروپا و امریکا به حدود یک میلیون بشکه در روز کاهش یافت.
حسابرسی مالی از شهرداری تهران: مجموعه گسترده‌ای از تخلف‌ها
ماجرای حسابرسی از شرکت‌های زیرمجموعه “شهرداری تهران” در سال ۱۳۹۲ که از دو ماه پیش شروع شده و آشکار شدن تخلف‌های گسترده مالی در این شرکت‌ها، به چالشی جدی در مجموعه مدیریت شهری پایتخت تبدیل شده است.
علیرضا دبیر، رییس “کمیسیون برنامه و بودجه شورای شهرتهران” روز ۸ آذرماه در گفتگویی با خبرگزاری “ایسنا” با انتقاد از آنچه که “سیاسی شدن حسابرسی شورا از شهرداری” خواند، گفت: «با جوسازی‌ها و شایعه‌پراکنی عقب نمی‌کشم و محکم ایستاده‌ام.»
وی با ابراز تاسف از “فشارهای زیاد بر حسابرس‌ها” افزود که کمیسیون متبوعش «پشت حسابرس منتخب شورا ایستاده است و اجازه نمی‌دهد فشارهایی که از بیرون وارد می شود در نتیجه کار آنها تاثیر بگذارد».
این عضو شورای شهر تهران، در اظهاراتی صریح‌تر گفت که گزارش‌های حسابرسی، حکایت از “آشفتگی و بی نظمی مالی تمام عیار” در شهرداری تهران دارد به گونه‌ای که از دریافت این گزارش، “شوکه” شده است.
به گفته وی تنها در یکی از تخلف‌های صورت‌گرفته، ده‌ها هزارمتر از زمین‌های “عباس‌آباد” به عنوان یکی از بهترین مناطق تهران، با “کاربری تجاری و اداری” به بهای اندک “متری یک و نیم میلیون تومان” توسط یکی از شرکت‌های زیرمجموعه شهرداری تهران فروخته شده است.
علاوه بر این، واریز پول حاصل از فروش بلیط مترو برخی ایستگاه‌ها به حساب شخصی مسوول ایستگاه، انعقاد قراردادهای صوری، پول‌شویی و جعل قراردادهایی درباره نقل و انتقال پول از دیگر موارد تخلف‌های کلان مالی در شهرداری تهران به شمار می‌روند.
رحمت‌الله حافظی، رییس “کمیسیون سلامت و محیط زیست شورای شهر تهران” نیز در جلسه روز سوم آذرماه این شورا در خصوص “انحراف شرکت‌های شهرداری از مسیر قانونی”، به شهردار تهران “تذکر” داد و گفت که در نتیجه عدم همکاری شهرداری تهران، «حسابرس رسمی شورای اسلامی شهر در جریان حسابرسی از دست کم هشت شرکت زیرمجموعه شهرداری تهران، قادر به کسب شواهد کافی و مناسب برای اظهارنظر نشده است».
در واکنش، پرویز سروری، عضو حامی قالیباف در شورای شهر تهران این اظهارات را “تشویش اذهان عمومی” و “استفاده ابزاری از شورا” دانست و گفت «در هفته بسیج نباید مسائل اختلاف‌برانگیز عنوان شود».
احمد دنیامالی، دیگر عضو این شورا نیز گفت که «بیش از ۹۰ درصد اظهارات حافظی در خصوص حسابرسی‌ها تشویش اذهان عمومی است».
آقای حافظی پیش‌تر در جلسه روز ۱۱ آبان این شورا گفته بود که ۷۵ هزار متر از ۸۰ هزارمتر زمین‌های عباس‌آباد بابت بدهی شهرداری، به “قرارگاه خاتم‌الانبیا” متعلق به سپاه پاسداران واگذار شده است. وی رقم تقریبی این زمین ها را “۱۰۰ میلیارد تومان” اعلام کرده بود.
او همچنین اضافه کرده بود که هر شرکت زیرمجموعه شهرداری تهران به طور متوسط، “۲۵ تخلف” داشته است.
گفته می‌شود که با دخالت مهدی چمران، رییس شورای شهر و از چهره های نزدیک به محمدباقر قالیباف، بر روی این گزارش‌ها “مُهر محرمانه” درج شده و همین موضوع، امکان انتشار محتوای آنها را دشوارتر کرده است.
شهردار تهران در یکی از واکنش‌هایش به این حسابرسی، در اوایل آبان ماه گذشته مدعی شده بود که «حساب مالی شهرداری شفاف است».
«استفاده از بسیج و کمیته امداد برای حل مشکل بیکاری»
حسن روحانی، رییس جمهوری اسلامی روز ۱۰ آذرماه در جلسه “شورای عالی اشتغال” در سخنانی بر تلاش به منظور “تک‌رقمی کردن نرخ بیکاری در کوتاه‌مدت” و “لزوم هدف‌گذاری صحیح برای دستیابی به این هدف” تأکید کرد.
وی در عین حال اظهار داشت که برای ایجاد تحول در زمینه اشتغال، باید از ظرفیت نهادهایی چون “بسیج” و “کمیته امداد” بیشتر استفاده شود.
این اظهارات آقای روحانی در حالی صورت گرفته که با گذشت دو سال و چهارماه از روی کار آمدن دولت او، مشکل بیکاری کشور هنوز حل‌نشده باقی مانده است.
در همین ارتباط، روز ۹ آذرماه، غلام‌حسین شیری، “عضو ناظر مجلس شورای اسلامی در کارگروه اشتغال آذربایجان شرقی”، با “ناموفق” ارزیابی کردن عملکرد دولت در حوزه اشتغال گفت: «آمار بیکاری جوانان علی‌الخصوص تحصیل‌کردگان بسیار زیاد شده و هر روز نیز رو به رشد است و دولت باید فکر اساسی برای اشتغال جوانان کند.»
وی با بیان اینکه «برگزاری جلسات اشتغال در استان و شهرستان‌ها بار بیکاری را کم نمی‌کند»، ادامه داد: « بهتر است به جای جلسات بی‌فایده تکراری از تجارب کشورهای دیگر استفاده کنیم.»
سه روز پیش از این اظهارات نیز خبرگزاری “مهر”، گزارشی را روی خروجی خود قرار داد مبنی بر اینکه «۵۱ درصد کل فارغ‌التحصیلان دانشگاهی کشور به جای ورود به بازار کار راهی منزل شده و به دلایل نامعلومی خانه‌نشین هستند».
به نوشته این خبرگزاری، «از بین ۱۱ میلیون و ۳۹۲ هزار و ۲۲۷ نفری که مدرک دانشگاهی گرفته اند، ۵ میلیون و ۸۱۳ هزار و ۳۲۲ نفر “غیرفعال” هستند و «هیچ‌گونه تحرکی در جریان کسب و کار و فعالیت های اقتصادی کشور ندارند».
حل مشکل بیکاری و ایجاد فرصت‌های شغلی در زمینه‌های مختلف، از مهمترین وعده‌های انتخاباتی حسن روحانی در جریان انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ به شمار می‌رفت.
بلیط هواپیما گران شد؟
در نیمه اول آذرماه با وجود اعلام رسمی آزاد شدن نرخ بلیط هواپیما در ۱۷۰ مسیر داخلی اما شماری از مقام‌های مسوول در شرکت‌های ایرلاین، می‌گویند که بلیط‌های خود را همچنان با قیمت سابق به مشتریان عرضه می‌کنند.
“وزیر راه و شهرسازی” در دولت حسن روحانی روز ۹ آذر اعلام کرد که بر اساس مصوبه “شورای عالی هواپیمایی”، نرخ بلیت هواپیما از این روز در “۱۷۰ مسیر داخلی” آزاد شده است اما در ۸۷ مسیر «کمتر برخوردار» همچنان قیمت‌گذاری خواهد شد.
به گزارش خبرگزاری “صداوسیما”، عباس آخوندی این اقدام را باعث “افزایش ایمنی پروازها”، “ایجاد رقابت در سرویس‌دهی” و “افزایش دامنه انتخاب مسافران” دانست.
در همین روز، رضا جعفرزاده، مدیر “روابط عمومی سازمان هواپیمایی کشوری” هم گفت که مسیرهایی که آزادسازی نرخ بلیت در آنها صورت گرفته، شامل «مسیرهای منتهی به جزایر کیش و قشم، شهرهای نفتی و مسیرهای انفرادی و مسیرهای جدید» است.
با این حال، شماری از مقام‌های مسوول در شرکت‌های هواپیمایی تا نیمه آذرماه اعلام کردند که قیمت بلیط های هواپیما هنوز تغییری نکرده با قیمت قبلی به فروش می‌رسد.
از جمله، اصغر عبدالله‌پور، مدیرعامل و رییس هیات مدیره “شرکت هواپیمایی تابان” با بیان اینکه این شرکت «تاکنون برای تغییر نرخ بلیت هواپیما به جمع بندی نرسیده»، گفت که هواپیمایی تحت مدیریتش «هیچ‌گونه افزایش قیمتی در مسیر تهران-مشهد-تهران نداشته است».
هوشنگ صدیق ، مدیرعامل “شرکت هواپیمایی زاگرس” نیز با اتخاذ موضعی مشابه گفت «قیمت رسمی بلیت این ایرلاین فعلا هیچ‌گونه افزایشی نداشته است».
در خبری دیگر درباره حمل و نقل هوایی در ایران، رییس “سازمان هواپیمایی کشوری” شامگاه ۱۲ آذرماه با حضور در برنامه گفتگوی ویژه خبری شبکه دوم تلویزیون دولتی جمهوری اسلامی از “بدهی ۵ هزار میلیارد تومانی” شرکت‌های هواپیمایی خبر داد و گفت: «علاوه بر این بدهی‌ها بسیاری از شرکت‌ها با زیان انباشته مواجه هستند.»
به گفته علی عابدزاده در حال حاضر، «حدود ۴۰ فرودگاه در کشور وجود دارد که اصلا شرکت‌های هواپیمایی تمایلی به پرواز به این مقاصد ندارند».
افزایش محسوس بهای ارز و طلا؛ استمرار رکود در بورس
بهای دلار امریکا در دوهفته ابتدای آذرماه بعد از نوسان‌های پردامنه از ۳۵۶۶ تومان در ابتدای این ماه به ۳۶۰۰ تومان در میانه آن افزایش یافت. قیمت یورو نیز با “روندی صعودی” از ۳۸۳۰ به ۳۹۴۰ تومان رسید.
قیمت سکه تمام‌بهار آزادی با افزایشی کاملا محسوس از ۹۰۸ هزارتومان در اول آذرماه به ۹۲۱ هزارتومان در پانزدهم این ماه رسید و بهای سکه نیم‌بهار آزادی هم از ۴۴۵ هزار به ۴۶۶ هزار تومان افزایش یافت.
این در حالی است که رییس کل “بانک مرکزی جمهوری اسلامی” روز سوم آذرماه وعده داده بود که بهای ارز در بازار کاهش خواهد یافت.
ولی‌الله سیف با بیان اینکه «ارز، دیگر مبنایی برای سرمایه‌گذاری نیست»، مدعی شده بود که «اگر کسی بخواهد ارز بخرد تا در آینده گران شود، حتماً ضرر خواهد کرد».
وی تاکید کرده بود که «مسلماً قیمت ارز به حدی که الان در بازار است، نخواهد بود و رو به پایین خواهد آمد».
بورس تهران نیز در نیمه اول آذرماه، در ادامه روند رکودی و نزولی خود همچنان مسیر کاهشی‌اش را ادامه داد و ضمن کاهش حجم و ارزش معاملات، ریزش خود را تشدید کرد. شدت رکود در بورس به گونه‌ای بود که بر اساس گزارش خبرگزاری‌های حکومتی در میانه این ماه، سهامداران از خرید و فروش دست کشیده و تنها “نظاره‌گر” اوضاع و احوال سیاسی و اقتصادی شده‌اند.
به این ترتیب، شاخص بورس تهران در روز ۱۵ آذرماه با افت ۱۵۶ واحدی حتی به قیمت‌های کمتر از ابتدای سال رسید و با قرار گرفتن در کانال ۶۲ هزار و ۴۲۰ واحدی، میانگین بازدهی سهامداران را منفی کرد.